Xung quanh bức ảnh được xét duyệt giải thưởng Hồ Chí Minh

Sau những "hiểu lầm" trong lịch sử, chiếc xe đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập vào ngày 30.4.1975 đã được xác nhận là chiếc xe tăng mang số hiệu 390. Hai trong số bốn chiến sĩ tham gia chiến đấu trên chiếc xe tăng 390 đã kiến nghị về việc xét tặng giải thưởng cho tác phẩm, vì cho rằng bức ảnh của tác giả Trần Mai Hưởng không phải là bức ảnh chụp chiếc xe tăng đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập và đây là hình ảnh được dàn dựng lại. Nhà nhiếp ảnh Mạnh Thường (Phó ban Lý luận phê bình - Hội NSNA VN) bày tỏ: “Tác phẩm Xe tăng đánh chiếm dinh Độc Lập của tác giả Trần Mai Hưởng không phải là bức ảnh chụp chiếc xe tăng 390 đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh. Hơn nữa, đây là một bức ảnh không trung thực, không chụp hình ảnh thật lúc đó mà chụp hình ảnh được dựng lại để quay phim. Vì thế tác phẩm không có ý nghĩa, không xứng đáng với giải thưởng".

Ông Thường cho rằng việc một nhà báo của quân giải phóng chụp được hình ảnh chiếc xe tăng đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập là rất phi lý, vì nếu như vậy thì nhà báo phải có mặt trong dinh trước khi xe tăng tiến vào. Ông cho biết, vào tháng 4.1995, bà Francoise de Mulder (người Pháp) đã sang VN và tặng lại cho Bảo tàng Lịch sử quân sự bức ảnh chụp chiếc xe tăng đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh mang số hiệu 390. Bà kể lại, lúc chiếc xe tăng 390 tiến vào, bà đứng nấp sau một gốc cây to. Khi chiếc xe húc đổ cánh cổng bà đã bấm máy liên tục và chụp được tới 36 kiểu.

Sau khi nhận được Công văn số 843 của Bộ VH-TT-DL yêu cầu giải quyết đơn thư kiến nghị của hai trong số bốn chiến sĩ chiến đấu trên xe tăng 390, về việc tác phẩm Xe tăng đánh chiếm dinh Độc Lập được Hội đồng Hội NSNA VN xét trình hội đồng cấp trên tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, Hội NSNA VN đã có công văn trả lời. Trong đó, hội khẳng định: chiếc xe tăng trong ảnh Xe tăng đánh chiếm dinh Độc Lập của tác giả Trần Mai Hưởng không phải xe tăng 390 - chiếc xe đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập - mà là một trong những chiếc xe vào sau. Tuy nhiên, không phải chỉ có hình ảnh chiếc xe tăng 390 mới mang tầm vóc lịch sử để nhận giải thưởng, mà có nhiều bức ảnh tư liệu lịch sử, giá trị khác trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc đã và sẽ tiếp tục được xem xét, tặng thưởng. Bức ảnh của tác giả Trần Mai Hưởng tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh là một trong những tư liệu quý giá.

Bức ảnh chụp chiếc xe tăng 390 - chiếc xe đầu tiên húc đổ cánh cổng dinh Độc Lập trưa ngày 30.4.1975 của nữ nhà báo Pháp Francoise de Mulder

Về việc bức ảnh có phải được dàn dựng lại hay không, Hội NSNA VN đã đưa ra ý kiến của các nhân chứng liên quan và có mặt tại dinh Độc Lập trưa ngày 30.4.1975. Trung tướng Phạm Xuân Thệ (người khi đó trực tiếp bắt nội các Dương Văn Minh), cho biết: “Khi tiến công vào Sài Gòn, bộ binh chúng tôi mỗi tiểu đội trên một chiếc xe tăng, số còn lại ngồi trên xe thiết giáp, đội hình phía sau ngồi trên xe ô tô. Khi xe tăng húc bật cánh cửa cổng dinh Độc Lập là các xe ào vào liên tiếp rất nhanh… Sáng 1.5.1975, toàn bộ xe tăng và bộ binh chúng tôi rút ra tập kết tại Tổng kho Long Bình... Vì vậy tôi khẳng định ngày 30.4 hoặc 1.5.1975 không có chuyện dựng lại cảnh xe tăng và bộ binh để chụp ảnh”.

Phóng viên ảnh Hứa Kiểm (lúc đó là phóng viên TTXVN thuộc nhóm phóng viên bám sát các đơn vị chủ lực thần tốc tiến vào Sài Gòn), cho biết: “Đến trưa 30.4.1975, chúng tôi là một trong những nhóm phóng viên đầu tiên có mặt tại dinh Độc Lập. Tuy vậy, chúng tôi vẫn không kịp chụp những tốp xe tăng đầu tiên tiến vào dinh. Những tốp xe tăng sau vẫn tiếp tục vào dinh, anh Hưởng chụp được những chiếc xe tăng đó. Kết quả, Trần Mai Hưởng đã có tác phẩm ảnh đẹp: xe tăng tiến vào cổng dinh và lăn qua cánh cổng đã đổ. Tôi chứng nhận đây là tấm ảnh chụp tại chỗ xảy ra ngày 30.4.1975 tại dinh Độc Lập, Sài Gòn. Không phải ảnh dựng lại hay chụp lại”.