Thuận lợi và thách thức của người nghệ sĩ nhiếp ảnh trong thời đại số

PV: Chào ông, Xin ông cho biết, so với các khu vực khác, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam Bộ năm nay có khác biệt gì?

Liên hoan Ảnh nghệ thuật Khu vực là một hoạt động quan trọng và bổ ích của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam dành cho các nghệ sĩ nhiếp ảnh cả nước được tổ chức hàng năm, luân phiên giữa các tỉnh theo mỗi vùng miền. Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam Bộ lần thứ 30 về cơ bản không có gì khác biệt nhiều so với các vùng miền trong cả nước, theo tiêu chí chung về đề tài và nội dung: Tập trung thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước, con người trong khu vực. Phản ánh những thành tựu kinh tế, khoa học kỹ thuật, an sinh xã hội, an ninh quốc phòng, tăng cường giao lưu, hội nhập quốc tế…; những tấm gương điển hình tiên tiến, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; những nét đẹp trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Khuyến khích các tác phẩm mang nội dung giới thiệu thế mạnh, tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương trong khu vực, đề tài xây dựng nông thôn mới và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng hiện đại, bảo vệ chủ quyền biên giới - biển đảo quốc gia.

Có một sự khác biệt nhỏ, Liên hoan ảnh Nghệ thuật Khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30 năm 2023 được tổ chức tại Đồng Nai - vùng đất địa linh nhân kiệt, có lịch sử hơn 325 năm hình thành và phát triển với kho tàng văn hóa giàu có là những câu chuyện ẩn mình trong di sản, trầm tích trong dân gian cùng truyền thống đấu tranh bất khuất với đại ngàn chiến khu D đi vào lịch sử như một biểu tượng rực rỡ của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Hơn thế, Đồng Nai với sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, đang vững bước ở cả nông nghiệp và công nghiệp, có vựa trái cây nổi tiếng Long Khánh, Xuân Lộc, thành phố Biên Hòa - địa chỉ uy tín thu hút với hàng triệu công nhân cả nước về hội tụ tại các khu công nghiệp. Do đó, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam Bộ lần thứ 30 năm nay là dịp để các nghệ sĩ nhiếp ảnh có cơ hội được tìm hiểu, khám phá và thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người của vùng đất Nhà Bè nước chảy chia hai.

PV: Chất lượng nghệ thuật của tác phẩm tham gia Liên hoan Ảnh nghệ thuật Đông Nam Bộ năm 2023 và các năm trước? Tư duy sáng tạo, hình thức biểu đạt của các tác giả?

Chất lượng nghệ thuật của các tác phẩm nhìn chung có sự nổi trội hơn trong những năm gần đây, tư duy sáng tạo của các tác giả được đầu tư từ lúc xây dựng tác phẩm và hoàn thiện đều được chỉnh chu, chắc lọc làm cho tác phẩm đạt chất lượng cao hơn.

Hai năm trở lại đây, ảnh bộ được nhiều tác giả ưa chuộng và lựa chọn, song chỉ một số tác giả có kỹ năng thâu tóm nội dung, cô đọng cảm xúc và diễn đạt logic câu chuyện hình ảnh. Đã có những bộ ảnh độc đáo, ấn tượng song vẫn rất cần những bức ảnh đơn đảm bảo được các tiêu chí về đề tài, nội dung và hình thức biểu đạt.

Số lượng ảnh chụp bằng Flycam xuất hiện nhiều hơn. Với sự hỗ trợ của trang thiết bị, hiện đại, Các tác phẩm chụp bằng flycam thỏa mãn được những góc chụp không tưởng mà máy móc thông thường và phương pháp sáng tác “truyền thống” khó có thể thực hiện được. Tất nhiên, ở thể loại ảnh này, giữa tác giả và chủ thể ít nhiều mất đi sự kết nối mật thiết, gắn bó

PV: Đứng trước nhiều biến động mạnh mẽ, sâu sắc của đời sống, xã hội hôm nay, giới nhiếp ảnh khu vực và trong nước đã thực sự dấn thân vào những vấn đề thời sự của đất nước để sáng tạo tác phẩm chất lượng, xứng tầm hay chưa?

Song song với sự phát triển của cuộc sống hiện đại, Nhiếp ảnh là ngành nghệ thuật dễ tiếp cận, có sự phổ biến, tham gia đông đảo của mọi tầng lớp nhân dân. Điều đó vừa là thuận lợi, vừa là thách thức đối với người nghệ sĩ sáng tác ảnh nghệ thuật hiện nay. Khi nhiếp ảnh trở nên “đại chúng” thì tính chuyên nghiệp, chất lượng nghệ thuật trở thành “nguy cơ” ngày một rõ. Khi điện thoại thông minh có chức năng như một chiếc máy ảnh mini và chụp ảnh “check in”, lấy “view”, kiếm “share” là nhu cầu chung của đại đa số những công dân mạng trên thế giới ảo…. thì vấn đề ý tưởng tác phẩm, ngôn ngữ biểu đạt, phương pháp thể hiện, tính chuyên nghiệp trở nên cấp thiết đối với nghệ sĩ hơn bao giờ hết.

Lực lượng sáng tác ảnh nghệ thuật trong khu vực hiện nay có những tay máy trẻ năng động, giàu ý tưởng, có chiều sâu trong sáng tạo nghệ thuật thuần tuý, dám đi vào các thể loại mới: ảnh ý tưởng, nhiếp ảnh ứng dụng (đưa các tác phẩm ảnh kết hợp với các lĩnh vực khác để tạo nên các sản phẩm sử dụng trong đời sống), ảnh độc bản hoặc hạn chế số lượng bản vật lý, song chỉ một số nghệ sĩ dám dấn thân, lăn xả, bám sát những vần đề thời sự nóng hổi, cấp bách của đất nước để tạo ra những tác phẩm xứng tầm “đóng băng” những khoảnh khắc lịch sử vĩnh viễn không bao giờ trở lại .

Tuy nhiên, lại thiếu vắng nhiều tác phẩm hội tụ đủ tính chân - thiện - mỹ với cảm nhận tinh tế, ánh sáng và độ tương phản hoàn hảo trong hành trình khám phá, ghi lại những cảm xúc thực tại của cuộc sống hàng ngày, mặc dù giới nhiếp ảnh hiện đại đã có những nỗ lực truyền tải thông điệp về sự kiên nhẫn, sự đấu tranh của con người, quyết tâm vượt lên hoàn cảnh nguy nan của dịch bệnh, từng bước kiên cường phục hồi sức khỏe, giữ vững tinh thần, cải thiện kinh tế, xây dựng mục tiêu kép… Sau dịch bệnh Covid 19.

PV: Gần đây, có nhiều bức ảnh ra đời từ các ứng dụng công nghệ có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI)… Người Nghệ sĩ nhiếp ảnh cần phải làm gì trước sự phát triển vượt bậc của công nghệ hiện đại với các loại máy móc vượt xa giới hạn sinh học của con người?

AI ra đời có nhiều mặt tích cực và cả tiêu cực. Song nghệ thuật luôn đa dạng và phong phú, đòi hỏi con người phải không người sáng tạo, đổi mới, học hỏi nâng cao tri thức của bản thân và bồi đắp tâm hồn,dưỡng nuôi cảm xúc. Trí tuệ nhân tạo có thể thay đổi nhiều lĩnh vực và vượt xa giới hạn sinh học thông thường nhưng không thay thế được tình cảm, trách nhiệm của con người. Con người có thể áp dụng AI để hỗ trợ, thay thế ở một số vấn đề gì đó ngoài 2 thứ vô hình mà lớn lao ấy.

Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo chỉ càng cho chúng ta cần hiểu rõ hơn nữa vai trò của con người, của nghệ sĩ là sáng tạo. Nếu cá nhân nào không đặt mình trong vận động sáng tạo và sáng tạo liên tục sẽ tụt hậu không phải chỉ với máy móc, mà với chính mình của ngày hôm qua

PV: Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam đã tạo điều kiện như thế nào cho nghệ sĩ tự do sáng tạo, phát huy thế mạnh của lĩnh vực mang tính đặc thù Nhiếp ảnh trong xã hội hiện nay?

Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam có nhiều chương trình nhằm thúc đẩy Nhiếp ảnh nước nhà phát triển mạnh mẽ với hình thức phong phú: xây dựng một môi trường thân thiện và cởi mở để khuyến khích sự sáng tạo, phát triển của các nghệ sĩ; tăng cường các hoạt động hỗ trợ sáng tác; tôn vinh các nhà nhiếp ảnh có cống hiến hiệu quả, hiến lâu dài; phát động các cuộc thi có giá trị cao về mặt nghệ thuật, mở các lớp tập huấn nâng cao nghiệp vụ và kỹ năng sáng tác cho nghệ sĩ các khu vực, tỉnh thành, chi hội tại địa phương… tập hợp đội ngũ sáng tác và định hướng sáng tạo nghệ thuật nhiếp ảnh. Bên cạnh đó, Hội phối hợp với các Chi hội địa phương tổ chức các trại sáng tác chuyên đề và những chuyến thâm nhập thực tế bám sát vào các nội dung, đề tài trọng điểm, mở rộng hội thảo chuyên ngành từ thực trạng nền nhiếp ảnh hiện nay với trau dồi kiến thức tính tổng hợp từ các chuyên ngành nghệ thuật, không chỉ bó hẹp trong phạm vi của nhiếp ảnh, nâng cao nền tảng tri thức, văn hóa, tạo điều kiện thuận lợi để sáng tạo nghệ thuật.

Xin cảm ơn ông.