Nhân dịp khai mạc triển lãm và ra mắt sách ảnh của cố NSNA Hoàng Thạch Vân, nguyên Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam (29/10/2023), Tạp chí Nhiếp ảnh và Đời sống xin giới thiệu lại bài viết về ông được đăng trong số tạp chí in xuất bản cuối tháng 6 của NB-NSNA Hồ Sỹ Minh, Phó Chủ tịch Thường trực Hội NSNAVN, Tổng Biên tập Tạp chí Nhiếp ảnh và Đời sống để bạn đọc và công chúng hiểu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của người nghệ sĩ tài hoa và tận tâm với Nhiếp ảnh.

“

Dù biết cuộc sống là cõi tạm, không ai trường sinh bất tử, nhưng với anh, sao ngày đó lại đến sớm vậy? Tất cả đều ngỡ ngàng, bàng hoàng khi nhận được hung tin anh ra đi đột ngột. Một con người với nụ cười ấm áp, đôn hậu, tính cách hiền hòa sao lại dừng bước ở tuổi 65, khi tất cả còn đang dang dở?

Anh ra đi vội vàng, bất ngờ khiến tôi đau xót, không thể đọc nổi điếu văn tiễn anh. Sau lần lỡ hẹn tại Lễ ra mắt Văn phòng đại diện Tạp chí Nhiếp ảnh & Đời sống tại TP. Hồ Chí Minh, tôi ngỡ rằng sẽ nhanh chóng gặp lại anh để cùng bàn kế hoạch hợp tác, đóng góp hoạt động cho Văn phòng Tạp chí phía Nam, cũng như những điều tâm sự băn khoăn của anh ở trại sáng tác ở Mù Cang Chải.

Một tuần trước đấy, Ban Thường vụ giao nhiệm vụ cho tôi và anh kết hợp, dẫn 2 đoàn nghệ sĩ tới Yên Bái cùng giao lưu, sáng tác và hỗ trợ lẫn nhau. Anh được phân công dẫn đoàn Hiệp hội Nhiếp ảnh gia Hàn Quốc và tôi dẫn đoàn của trại sáng tác Yên Bái để cùng gặp gỡ, giao lưu sáng tác ảnh nghệ thuật ở Mù Cang Chải. Tại Lễ Bế mạc, Trưởng đoàn Hàn Quốc đã phát biểu cảm ơn Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam mà với vai trò dẫn đoàn, anh đã làm rất tốt, được các nghệ sĩ nước bạn đánh giá cao, nhất là sự nhiệt huyết, chân thành của anh… Không ngờ, đó cũng là chuyến công tác cuối cùng của anh. Thương tiếc, đau xót, không có nỗi mất mát nào lớn hơn là cảm xúc trong tôi khi ấy.

Đồng chí Chủ tịch Trần Thị Thu Đông đang đi công tác nước ngoài, khi nghe tin đã rất bàng hoàng, sốt sắng, gọi điện liên tục, hỏi thăm tình hình, chỉ đạo từ xa và bảo tôi phải bay vào Sài Gòn ngay lập tức để hỗ trợ gia đình và cùng lo liệu lễ tang cho anh thật chu toàn. Đêm Sài Gòn tại nhà anh, anh em nhiếp ảnh cả nước đổ về chật kín kéo dài hết khu ngõ, khuôn mặt ai cũng nặng trĩu. Ai cũng thức trắng đêm cuối cùng bên anh trước khi tiễn đưa anh về cõi vĩnh hằng.
Trong giới nhiếp ảnh, Hoàng Thạch Vân là cái tên được anh em nghệ sĩ, người hâm mộ nhiếp ảnh yêu mến, quý trọng, bởi anh là người lãnh đạo nhiệt huyết, luôn hòa đồng, thân thiện, gần gũi, chân thành với tất cả mọi người và luôn nở nụ cười đôn hậu.

Hoàng Thạch Vân sinh ngày 26/10/1959 tại Sài Gòn, nguyên quán thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Anh sinh ra trong gia đình có 11 anh chị em, bố làm kế toán, mẹ làm nội trợ. Cuộc sống gia đình không mấy khá giả nhưng bằng ý chí, nghị lực, khát vọng vươn lên, mong muốn được cống hiến tuổi trẻ của mình phục vụ sự phát triển đất nước nên vào năm 1976, khi chưa đầy 17 tuổi, anh đã xung phong tham gia Lực lượng Thanh niên Xung phong TP.HCM.

Với bản tính năng nổ và có năng khiếu về văn hoá - văn nghệ, có tố chất làm cán bộ phong trào, nên anh được tổ chức biên chế làm Đại đội phó chính trị Đại đội 55B. Tháng 4/1979, anh rời lực lượng Thanh niên xung phong với chức vụ Đại đội trưởng. Từ tháng 5/1979 đến tháng 1/1982 anh chuyển công tác về Quận Đoàn quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh. Tháng 2/1982 anh tiếp tục xung phong lên đường làm nghĩa vụ quân sự.

Đến tháng 10/1985, anh hoàn thành nghĩa vụ quân sự, chuyển về công tác tại Phòng Văn hoá thông tin quận Bình Thạnh và cũng chính từ hoạt động văn hoá - văn nghệ, cơ duyên nhiếp ảnh đã gắn bó với cuộc đời anh. Được người anh Trần Kim Tuyến cùng trận tuyến thanh niên xung phong năm xưa cho mượn bộ máy ảnh PRATIK và hướng dẫn cơ bản về kỹ thuật để khởi nghiệp và làm quen với nhiếp ảnh. Dần dần anh tự tìm tòi học hỏi và tham gia các lớp học nâng cao lên chụp ảnh nghệ thuật. Với ý chí và đam mê nghệ thuật nhiếp ảnh, anh đã từng bước trưởng thành trong nghiệp ảnh.

Năm 1997, anh đạt được giải thưởng nhiếp ảnh và cũng đủ điều kiện mua máy ảnh mới nên anh đã dành một phần giải thưởng đến tri ân người thầy đầu tiên của mình khi bước vào nghiệp ảnh, đồng thời gửi trả lại bộ máy ảnh được anh Tuyến cho mượn với sự tri ân sâu sắc. Cách đây 2 tháng trước ngày mất, có dịp gặp lại, anh Tuyến hứa sẽ tặng lại bộ máy khởi nghiệp đầu tiên ấy cho vợ chồng nghệ sĩ Hoàng Thạch Vân để làm kỷ niệm, bộ máy ảnh đó được anh giữ gìn trong suốt thời gian gần 30 năm. Nhưng anh Vân lại đột ngột ra đi!

Trong lễ tiễn đưa NSNA Hoàng Thạch Vân, anh Trần Kim Tuyến đã mang đến đặt lên bàn thờ của cố nghệ sĩ Hoàng Thạch Vân với niềm tự hào tặng lại cho người em, người học trò xuất sắc của anh và niềm thương tiếc vô hạn.

Còn nhớ trong những năm tháng rực rỡ nhất sự nghiệp, NSNA Hoàng Thạch Vân tìm đến các câu lạc bộ ảnh và tham gia CLB Nhiếp ảnh Gia Định thuộc Trung tâm Văn hóa quận Bình Thạnh, do cố NSNA Mười Hiến làm chủ nhiệm. Đây là một trong những CLB “sáng giá” nhất TP. Hồ Chí Minh vào thời điểm đó. Sau khi tham gia, anh được anh em trong nghề tín nhiệm và bầu làm Chủ nhiệm CLB vào những năm cuối thập niên 20. Rồi sau đó là được bầu vào Ban Chấp hành, Ban Thường vụ Hội Nhiếp ảnh TP. Hồ Chí Minh, ngoài ra anh còn tham gia giảng dạy các lớp nhiếp ảnh của Hội Nhiếp ảnh TP.HCM.

Là con người chịu khó và cầu tiến, anh không ngừng học hỏi dù ở bất kì độ tuổi nào, trước là để nâng cao kiến thức cho bản thân, sau là dùng những kiến thức học được để phục vụ cho công việc, sáng tác và cho xã hội. Anh quyết tâm đi học, theo các trường lớp bài bản, chính quy về ngành văn hoá, nhiếp ảnh. Đặc biệt ở tuổi hơn 62, anh còn quyết tâm hoàn thành lớp Trung cấp Chính trị, minh chứng cho một tấm gương nghị lực luôn phấn đấu để vươn lên, không tự bằng lòng với bản thân mình.

Có lẽ chính điều kiện hoàn cảnh gia đình và những năm tháng gian khổ phục vụ trong lực lượng TNXP, trong Quân đội Nhân dân Việt Nam đã rèn luyện, tạo cho anh thêm nghị lực, sức lao động bền bỉ, niềm lạc quan trong cuộc sống và tính cách dễ mến, hòa đồng, luôn luôn biết lắng nghe. Chính những đức tính này đã theo anh cả cuộc đời, giúp anh làm nên thành công trong sự nghiệp, được anh em bạn bè đồng nghiệp yêu quý.

Trong sáng tác ảnh nghệ thuật, anh luôn hướng ống kính đến cuộc sống đời thường, về số phận những con người, người lao động… Chính vì vậy, những tấm Huy chương Vàng trong nước và quốc tế của anh cũng mang dáng dấp những hình bóng đó. Như các tác phẩm “Hoa đồng nội”, “Ngày mùa”, “Băng đồng”, “Sức sống”, “Đám cưới trên đường quê”, “Cất vó”… Không chỉ giành huy chương cho riêng mình, anh luôn sẵn lòng chia sẻ, hướng dẫn trực tiếp những người cầm máy, yêu nhiếp ảnh các kinh nghiệm, tư duy sáng tác, định hướng nhiếp ảnh của mình để giúp cộng đồng nhiếp ảnh cùng phát triển.

Vừa sáng tác, vừa làm công việc quản lý, anh còn tham gia công tác tổ chức điều hành nhiều hoạt động của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam và của câu lạc bộ, Hội Nhiếp ảnh Tp. Hồ Chí Minh. Tất cả những trại sáng tác, những chuyến đi sáng tác hay tổ chức những cuộc thi ảnh nghệ thuật khu vực của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, được lãnh đạo Hội phân công, giao nhiệm vụ, chỉ đạo điều hành… anh đều hoàn thành tốt, thực hiện hiệu quả và thành công. Chính những phẩm chất đó đã được hội viên, yêu mến và tín nhiệm, các cấp tin tưởng giao trọng trách vào các vị trí cao trong những tổ chức, câu lạc bộ và hội nơi anh sinh hoạt.

Anh đảm nhận các vị trí từ Chủ nhiệm CLB; tới Ủy viên Ban Chấp hành, Ủy viên Ban Thường vụ, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhiếp ảnh TP.HCM; tiếp theo là 3 khoá Ủy viên BCH - khoá 7, 8, 9, của Hội Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, rồi Uỷ viên Ban Thường vụ và chức danh cao nhất cuối cùng là Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam.

Cuộc đời NSNA Hoàng Thạch Vân gắn liền với nhiếp ảnh, anh luôn nhiệt huyết, đam mê, chảy bỏng với ảnh nghệ thuật, ảnh báo chí. Với sự lao động miệt mài, say mê và trách nhiệm, anh đã đạt nhiều giải thưởng quốc gia, quốc tế, khu vực, trong nước, được Liên đoàn Nhiếp ảnh Nghệ thuật Quốc tế FIAP phong tặng tước hiệu Nghệ sĩ nhiếp ảnh Xuất sắc (E.FIAP). Đặc biệt, cũng là cái duyên của anh và tôi, khi cùng chung hai đợt phong tặng tước hiệu của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam: Nghệ sĩ nhiếp ảnh Xuất Sắc (E.VAPA) năm 2009 và Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đặc biệt xuất sắc (E.VAPA/G) năm 2014.

Nhắc đến nghệ sĩ Hoàng Thạch Vân, từ các đồng chí lãnh đạo các cấp cho đến các chi hội trưởng, đơn vị, bạn bè đều có chung cảm nhận rằng đó là một con người chân thành, bản lĩnh, tin cậy, cởi mở, gần gũi, chan hòa và luôn tiếp thu lắng nghe, luôn vui vẻ hoà đồng.

Với những công lao, cống hiến cho nền văn học, nghệ thuật và nhiếp ảnh, anh được chính quyền các cấp trao tặng nhiều bằng khen, kỷ niệm chương ghi nhận: Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Văn hoá Việt Nam; Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Văn học nghệ thuật Việt Nam, Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Nhiếp ảnh Việt Nam, Tước hiệu Nghệ sĩ nhiếp ảnh có cống hiến xuất sắc (ES.VAPA)…

Nhưng có lẽ không có danh hiệu nào cao quý bằng tình cảm của công chúng, của anh em, đồng nghiệp, của các cơ quan quản lý văn hóa trung ương và các địa phương, tỉnh, thành đã dành cho anh. Hàng trăm vòng hoa, cũng như những lời chia buồn tràn ngập trên các trang mạng xã hội, trên trang tạp chí và anh em bạn bè đồng nghiệp cả nước đến phúng viếng, chia buồn anh đã thể hiện điều đó.

Anh mất đi khi tất cả còn đang dang dở, để lại niềm thương tiếc vô hạn cho những người thân trong gia đình, để lại niềm đau buồn sâu sắc cho bạn bè đồng nghiệp và sự mất mát không dễ bù đắp cho Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam và Hội Nhiếp ảnh TP. Hồ Chí Minh. Thương tiếc anh Hoàng Thạch Vân, người nghệ sĩ suốt đời đam mê, tận tụy với nhiếp ảnh.

”