Văn bia Tổng Cát Ngạn đã ghi danh 267 vị tiến sĩ, cử nhân, tú tài đậu đạt ở các thế kỷ XV, XVI, VII, XVII bản ghi danh này được xem như “Văn miếu” thu nhỏ của vùng Cát Ngạn xưa.
Hiện nay, huyện Thanh Chương có 7 trường THPT, được phân bố đều giữa các vùng trong huyện, rất thuận lợi cho việc học tập của con em (Trường THPT: Nguyễn Sĩ Sách, Đặng Thai Mai, Đặng Thúc Hứa, Thanh Chương I, Thanh Chương 3, Nguyễn Cảnh Chân và Cát Ngạn). Trong số đó, so với các trường THPT trong huyện thì Trường THPT Cát Ngạn là trường trẻ nhất, chính thức thành lập ngày 25/4/2003 và là trường THPT thứ 2 của vùng Cát Ngạn.
Vùng Cát Ngạn (thượng huyện Thanh Chương) có 11 xã (gồm: Cát Văn, Phong Thịnh, Thanh Hòa, Thanh Nho, Hạnh Lâm, Thanh Đức, Thanh Mỹ, Thanh Sơn, Ngọc Lâm) với dân số đông, địa hình đồi núi phức tạp, giao thông đi lại khó khăn. Việc ra đời trường THPT bán công Cát Ngạn (2003) sự kiện có ý nghĩa vô cùng lớn lao, tạo cơ hội cho con em được học tập. Bởi vùng Cát Ngạn dân số đông mà chỉ có một trường THPT Thanh Chương 3 (tại xã Phong Thịnh) chỉ đáp ứng được 2/3 nhu cầu được học THPT của con em trong vùng. Trường THPT Cát Ngạn ra đời đến nay đã tạo điều kiện cho khoảng 95-98% con em trong vùng được vào học THPT.
Ngày mới thành lập, cơ sở vật chất thiếu thốn, trang thiết bị dạy học chưa có gì, trường chỉ có 6 phòng học cấp 4, với 326 học sinh, phải học hai ca. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên, nhân viên chỉ có 13 người. Khó khăn là vậy, nhưng năm học đầu tiên trường đã có 7 học sinh giỏi khối 10. Từ khó khăn mà đi lên, các thế hệ thầy cô giáo và học sinh trên mái trường này đã liên tục gặt hái được nhiều thành công trong sự nghiệp trồng người. Năm 2009, sau 6 năm thành lập, Trường THPT bán công Cát Ngạn đã được chuyển sang mô hình trường công lập. Hiện nay, trên khuôn viên 15.000 m2, nhà học 3 tầng khang trang, 18 phòng học đạt chuẩn, gần 600 học sinh tại 16 lớp; Trường có 39 cán bộ, giáo viên, nhân viên, 100% đạt chuẩn trình độ đào tạo, bồi dưỡng (trong đó 18% giáo viên đạt trình độ trên chuẩn), 13 giáo viên Chủ nhiệm giỏi, giáo viên giỏi cấp tỉnh. Năm học 2022-2023, kết quả thi tốt nghiệp THPT nhà trường tăng 19 bậc so với năm học trước, xếp thứ 48/111 trường/trung tâm trong toàn tỉnh, với tỷ lệ 100% học sinh tốt nghiệp.
20 năm, còn trẻ lắm nhưng được sự quan tâm của tỉnh, Sở Giáo dục - Đào tạo, huyện Thanh Chương và nhân dân các xã trong vùng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy và học, chất lượng đội ngũ thầy cô giáo không ngừng được tăng cường. Chất lượng dạy và học ngày càng thể hiện và khẳng định thương hiệu cả về chất lượng đại trà và mũi nhọn. Đến nay trường đã có 72 học sinh giỏi cấp tỉnh, có nhiều em đạt giải Nhất, Nhì ở các môn Ngữ Văn, Hóa học, Sinh học, Địa lý, Lịch sử…Tỷ lệ tốt nghiệp luôn đạt trên 98%, nhiều năm đạt 100%. Với sự nỗ lực toàn diện, ngày 16/10/2023 UBND tỉnh Nghệ An Quyết định công nhận Trường THPT Cát Ngạn đạt chuẩn quốc gia, được Bộ giáo dục - Đào tạo tặng Bằng khen.
