Nhà thơ Minh Hạ: Cơn đau là phong vị cho ca từ

Nhà quản lý văn hoá – nhà thơ Minh Hạ tên thật là Phạm Thị Minh Hệ sinh năm 1953 tại thôn La Đôi, xã Hợp Tiến, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Bà tốt nghiệp cử nhân chuyên ngành Văn hoá quần chúng. Trong một thời gian dài khi còn ở miền Bắc, bà hoạt động sôi nổi trong lĩnh vực văn hoá quần chúng tại Hải Hưng và đạt được nhiều thành quả tích cực. Khi chuyển công tác vào miền nam từ năm 1981, bà làm việc tại phòng Văn hoá của thành phố Biên Hoà. Sau này, vì có nhiều thành tích nổi bật nên bà được đảm nhiệm chức vụ Giám đốc nhà Văn hoá Lao động tỉnh Đồng Nai.

Trong quá trình công tác tại nhà Văn hoá Lao động, nhận được sự kỳ vọng của chính phủ nên bà được cử đi học Báo chí tuyên truyền (chuyên ngành Xây dựng Đảng và Chính quyền Nhà nước). Từ đó, cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2005, bà tiếp tục công việc giảng dạy và là Giảng viên trường Chính trị Đồng Nai (khoa Xây dựng Đảng và Chính quyền Nhà nước).

Mặc dù có năng khiếu thiên bẩm về nghề thuật và luôn tham gia các hoạt động nghệ thuật từ khi còn đi học, như múa, hát, làm thơ, v.v. Nhưng mãi đến khi nghỉ hưu, bà mới có thời gian hơn cho việc sáng tác thơ và tham gia Hội văn học nghệ thuật tỉnh Đồng Nai. Vài chục năm sống cùng các cung bậc cảm xúc trong nghề nghiệp, cuộc sống, tình yêu,.. với nhiều kinh nghiệm, nhiệt huyết và đam mê, nhà thơ Minh Hạ đã xuất bản đến nay là 5 tập thơ. Tập thơ đầu tiên “Giọt mưa Xuân” xuất bản năm 2013, “Lục bát cánh cò” năm 2016, “Qua những miền quê” năm 2018. Đến năm 2019 bà được kết nạp làm hội viên Hội nhà văn Việt Nam, sang năm 2020 thì tập thơ thứ 4 “Âm điệu thời gian” ra đời. Gần đây nhất 2023 là tập thứ 5 “Nhịp phách dòng sông”.

Đa số chủ đề thơ của nhà thơ Minh Hạ là về tình yêu quê hương, đất nước, con người. Qua cách mà bà đặc tả từng cây mía, ao cá, cánh chim, đồng lúa.. hầu hết mỗi một chủ thể đều có liên kết với địa phương mà cụ thể là vùng đất, thiên nhiên và con người Đồng Nai, là quê hương thứ 2, nơi mà bà đã sống và làm việc hơn nửa cuộc đời, là nơi phát triển thể loại thơ phú cùng bà. Ví dụ như bài thơ "Mía La Ngà", mô tả cây mía đặc sản của vùng đất Đồng Nai:

“Từ vùng đất đỏ nắng nung

Mà cây mía ngọt lạ lùng người ơi

La ngà ai có về chơi

Mà ăn mía ngọt ngắm trời trắng mây”

Tuy rằng giành nhiều tình cảm cho Đồng Nai, nhưng những hồi ức tuổi thanh xuân vẫn còn mãi trong trái tim của nhà thơ, có thể thấy trong trích đoạn bài thơ Ban Mai của tập thơ “Nhịp phách dòng sông” 2023:

“Em vẫn ngồi giặt áo

Lá vối rụng ao bèo

Em là ban mai đó

Giữa đất trời trong veo”

Lá vối là loại lá đặc trưng mọc khắp miền nông thôn và thành thị Bắc Bộ, hẳn là bối cảnh được miêu tả ở đây chính là hồi ức buổi ban mai mà trước khi chuyển công tác vào miền Nam vẫn đọng lại mỹ miều trong cảm xúc của nhà thơ Minh Hạ.

Có thể thấy, chiều dài quá trình hoạt động nghệ thuật của nhà thơ Minh Hạ từ tư cách là các cấp quản lý văn hoá cho đến tư cách là một người nghệ sĩ làm văn hoá đều thể hiện sự nhiệt huyết và linh hoạt trong những vị trí mà bà đảm nhận.

Nhưng ít ai biết rằng, phía sau những bề dày về thành tích mà khó có người phụ nữ nào đạt được, nhà thơ Minh Hạ mỗi ngày phải chịu dằn vặt bởi những cơn đau bệnh tật, sau những năm tháng bà lao động làm việc vất vả và nuôi nấng con cái nên người. Bà vừa là một nhà lãnh đạo, vừa là một người vợ, một người mẹ, trách nhiệm to lớn, bà gồng gánh cho cả gia đình, tròn nhiệm vụ với công việc, nên không còn đủ thời gian quan tâm đến sức khoẻ cá nhân.

Nhà thơ Minh Hạ trải qua 2 cơn đau bệnh nặng trong đời, lần đầu tiên là di chứng do huyết áp khiến bà phải đi ghép thận và vẫn phải điều trị đều đặn mỗi tháng cho đến hiện nay. Lần gần đây nhất là tai biến nhẹ, cần phải phẫu thuật não điều trị trong thời gian dài. Ấy vậy mà không hiểu vì sao bà vẫn có động lực tinh thần để xuất bản nhiều tập thơ mang về những giải thưởng giá trị cao. Điển hình như: Giải nhì (không có giải nhất) cuộc thi “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” tỉnh Đồng Nai 2017. Giải ba “Hương thơ đất Việt quốc gia” 2013. Giải ba cuộc thi “Chào mừng 30 năm Đồng Nai đổi mới” 2017. Và nhiều giải thưởng về thơ Trung ương và địa phương khác.

Trao đổi với PV TC Nhiếp ảnh & Đời sống, nhà thơ Minh Hạ tâm sự: “Bệnh tật là điều hiển nhiên bắt buộc phải trải qua trong cuộc đời mỗi người, thơ của tôi chất chứa nhiều nỗi niềm, nỗi niềm đó phần nhiều xuất phát từ những cơn đau vì bệnh, ngoài cố gắng sinh tồn với cơm áo gạo tiền thì tôi phải đấu tranh với bệnh tình nghiêm trọng của mình. Thơ ca là nơi tôi gửi gắm tâm tư, suy nghĩ, nhờ vậy không bao giờ tôi có thể ngừng viết, ngừng sáng tác thơ, thơ như là một hình thức vật lý trị liệu cho tinh thần, không có thơ ca thì bệnh tật sẽ đau đớn hơn nhiều”.

Đọc giả có thể cảm nhận từ nét thơ, tinh thần thể hiện trong ý thơ của bà không hề chất chứa nỗi đau bệnh tật mà nó được chuyển hoá để mang chiếc áo thể hiện màu sắc trong trẻo từ tinh thần lạc quan, tình yêu giản dị từ những điều nhỏ nhặt: cây lúa, cành hoa, cây cầu,...

Đối với nhà thơ Minh Hạ, cơn đau là chất xúc tác, là điều hiển nhiên của sinh, lão, bệnh, tử,.. nó trở thành cội nguồn thúc đẩy sự sống, để bà tiếp tục sáng tác nghệ thuật không nghỉ ngừng. Để các tuyển tập thơ ca của nhà thơ Minh Hạ dạt dào rất rõ những phong vị riêng, phong vị của những cơn đau, phong vị của sự lạc quan và yêu đời.