Nghề làm đường thốt nốt - Nghệ thuật kết nối với tự nhiên và truyền thống
Bài: Hoàng Tuấn - Ảnh: Nguyễn Văn Tuấn|14:42 13/03/2024
(NADS) - Nghề làm đường thốt thốt nốt ở huyện Tri Tôn và TX Tịnh Biên (tỉnh An Giang) là một nghệ thuật kết hợp sự khéo léo của người thợ với sự hậu thuẫn từ thiên nhiên. Qua quy trình sản xuất, nghề này không chỉ bảo tồn văn hóa địa phương mà còn đóng góp vào sự bền vững môi trường và tạo ra những sản phẩm độc đáo đậm chất truyền thống.
Khi mùa mưa kết thúc, thời tiết chuyển sang mùa khô cũng là lúc người dân huyện miền núi Tri Tôn và TX. Tịnh Biên (tỉnh An Giang) tất bật chuẩn bị dụng cụ, sẵn sàng cho mùa nấu đường thốt nốt mới trong năm.
Huyện Tri Tôn và Thị xã Tịnh Biên nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh An Giang, đây là một vùng đất ấm áp của nước ta, nổi tiếng với cảnh đẹp tự nhiên hùng vĩ và đặc sản độc đáo. Trong số những nghề truyền thống phát triển mạnh tại đây, nghề làm đường thốt thốt nốt đang trở thành một nguồn thu nhập quan trọng và là niềm tự hào của cộng đồng.
Quy trình sản xuất đường thốt thốt nốt bắt đầu từ việc thu hoạch những cây thốt thốt nốt trưởng thành. Cây thốt nốt rất cao, có cây cao trên 15m nên phải dùng những cây tre dài, có nhiều nhánh làm thang để leo lên ngọn. Để lấy nước phải cắt phần ngọn những cuống bông, nước từ cuống bông sẽ chảy ra. Sau đó, dùng ống tre hoặc bình nhựa để hứng sẵn. Sau 1 ngày, người lấy nước thốt nốt sẽ leo lên lấy nước, đổi bình và tiếp tục công đoạn cắt cuống bông thốt nốt dần cho đến khi hết bông.
Nghề làm đường thốt thốt nốt không chỉ là một công việc đơn thuần, mà còn là một nghệ thuật kết hợp sự khéo léo của người thợ và sự hậu thuẫn từ thiên nhiên. Quy trình sản xuất đường thốt thốt nốt bắt đầu từ việc thu hoạch những cây thốt thốt nốt trưởng thành. Những cây này thường được trồng ở vùng đất phù hợp, tại huyện Tri Tôn và Thị xã Tịnh Biên, nơi có đất đai màu mỡ, nước tưới dồi dào và không khí ẩm ướt.
Nước thốt nốt lấy về phải nấu liền, nếu không sẽ chua, không thể nấu đường được. Vì vậy, phải xây lò nấu đường gần nơi lấy nước để thuận tiện cho việc nấu đường. Nước thốt nốt sau khi lấy xuống phải lọc qua miếng màng mỏng cho sạch bông, bụi và côn trùng. Sau đó, cho vào chảo lớn, nấu khoảng 6 - 7 tiếng là cô đặc thành đường. Mùa nắng thì 6 - 7 lít nước thốt nốt nấu được 1kg đường, còn mùa mưa phải nấu khoảng 10 lít nước mới được 1kg đường. Người có kinh nghiệm chỉ cần nếm nước thốt nốt là biết được hàm lượng của đường bên trong. Mẻ đường chất lượng hay không tùy thuộc vào kinh nghiệm của người nấu. Trong lúc nấu phải khuấy và vớt bọt liên tục. Nấu đến khi đường có màu vàng tươi đặc trưng là đạt yêu cầu, sau đó nhắc chảo ra khỏi lò để tránh bị khét.
Môi trường cũng được đặt lên hàng đầu, vì nước mía lấy từ cây thốt thốt nốt không chỉ làm ra sản phẩm chất lượng mà còn đảm bảo tính bền vững của nguồn nguyên liệu. Những người làm đường thường xuyên tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường và giáo dục cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên.
Sau khi nấu khoảng 6 – 7 tiếng, nước bay hơi hết còn lượng đường cô đặc lại thành dạng lỏng, người thợ sẽ bắt đầu quá trình tạo hình cho những viên đường thốt thốt nốt, tạo nên những sản phẩm độc đáo với hương vị tự nhiên và đặc trưng của vùng đất miền núi nơi đây.Sản phẩm đường Thốt Nốt sẽ được đóng gói chân không đối với dạng viên và đóng một lớp màng shield bằng nhôm đối với dạng hũ cô đặc để chống lại côn trùng.
Mặc dù nghề làm đường thốt thốt nốt mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng, nhưng cũng đối mặt với những thách thức. Sự cạnh tranh với các sản phẩm đường công nghiệp và thay đổi khí hậu có thể tạo ra những khó khăn trong sản xuất và tiêu thụ. Tuy nhiên, nếu cộng đồng và người làm đường có thể tìm ra những cách tiếp cận mới, kết hợp truyền thống và hiện đại, nghề làm đường thốt thốt nốt sẽ tiếp tục phát triển và góp phần làm phong phú thêm bức tranh kinh tế và văn hóa tại vùng núi Tri Tôn và Tịnh Biên (tỉnh An Giang).
Nghề làm đường thốt thốt nốt không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là sự kết nối mạnh mẽ với văn hóa địa phương. Những người làm đường thường là những người truyền thống, biết giữ gìn và truyền đạt những bí quyết sản xuất từ hệ thống gia truyền. Điều này giúp bảo tồn không chỉ nghệ thuật làm đường mà còn là những giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng.
Nghề làm đường thốt thốt nốt không chỉ là công việc, mà còn là niềm đam mê và truyền thống được bảo tồn qua nhiều thế hệ. Đồng thời, nó còn là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững cho cộng đồng địa phương.
Nhằm phát triển và nâng cao giá trị cây thốt nốt, UBND tỉnh An Giang đã ban hành kế hoạch “Vùng sản xuất, chế biến thốt nốt theo hướng hữu cơ đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Theo đó, đến năm 2025, số lượng cây thốt nốt được khai thác sản xuất sản phẩm hữu cơ đạt từ 200 cây và năm 2030 đạt 500 cây (cây trên 40 năm tuổi).
Sản phẩm từ các mô hình sản xuất hữu cơ được doanh nghiệp liên kết tiêu thụ 80% năm 2025 và 100% năm 2030. Qua đó, hình thành và phát triển các chuỗi sản xuất gắn với tiêu thụ thốt nốt hữu cơ được chứng nhận; lợi nhuận thu được từ thốt nốt, sản phẩm từ thốt nốt hữu cơ cao hơn từ 1,5 - 2 lần so với tập quán chế biến thông thường.
Định hướng đến năm 2030, tỉnh sẽ hình thành vùng sản xuất thốt nốt hữu cơ tại huyện Tri Tôn và TX. Tịnh Biên; phát triển chuỗi liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ thốt nốt hữu cơ phục vụ nhu cầu trong nước, hướng đến xuất khẩu. Từ đó, phát triển sản phẩm thốt nốt hữu cơ có giá trị gia tăng, được chứng nhận đạt tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ trong nước, an toàn cho người sử dụng; từng bước xây dựng thương hiệu thốt nốt hữu cơ An Giang, góp phần cải thiện đời sống, tăng thu nhập cho nông dân.
Đặc biệt, ngày 21/2/2024, nghề làm đường thốt nốt của đồng bào dân tộc thiểu số Khmer huyện Tri Tôn và TX. Tịnh Biên được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thuộc loại hình nghề thủ công truyền thống.
Bình luận của bạn đã được gửi và sẽ hiển thị sau khi được duyệt bởi ban biên tập.
Ban biên tập giữ quyền biên tập nội dung bình luận để phù hợp với qui định nội dung của Báo.
.jpg "Những hình ảnh nhà máy sản xuất nước I-on kiềm Fujiwa của nữ doanh nhân Ngô Thị Thu Thủy")
.jpg "Nghệ An khánh thành tượng V.I.I Lê-nin tại thành phố Vinh")
