Để tìm hiểu vấn đề này, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc trò chuyện với nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA), đại biểu Quốc hội khóa XV Trần Thị Thu Đông, Chủ tịch Hội NSNA Việt Nam.
Phóng viên (PV): Hội NSNA Việt Nam cùng các ban, bộ, ngành đã tổ chức nhiều cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật về chủ đề biển, đảo. Đề nghị bà cho biết mục đích, ý nghĩa của những cuộc thi này?
NSNA Trần Thị Thu Đông: Đề tài biển, đảo luôn là đề tài lớn mà giới nhiếp ảnh Việt Nam đặc biệt quan tâm. Điều này có thể thấy qua việc xuất hiện khá nhiều tác phẩm về biển, đảo tại các cuộc thi và triển lãm nhiếp ảnh khu vực, toàn quốc và cả các cuộc triển lãm ảnh cá nhân, triển lãm nhóm.
Trong khoảng 5 năm trở lại đây, xuất hiện nhiều hơn các cuộc thi và triển lãm ảnh chuyên biệt về biển, đảo. Đáng chú ý là cuộc thi ảnh “Biển, đảo quê hương” do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội NSNA Việt Nam phối hợp tổ chức năm 2018. Cuộc thi đã nhận được 5.219 tác phẩm của 849 tác giả từ 60 tỉnh, thành phố trên cả nước gửi dự thi. Từ thành công này, Ban Tuyên giáo Trung ương quyết định sẽ tổ chức định kỳ vào năm chẵn cuộc thi ảnh quốc gia “Tự hào một dải biên cương”, còn năm lẻ tổ chức cuộc thi ảnh quốc gia “Tổ quốc bên bờ sóng”. Như vậy, từ đây về sau, định kỳ 2 năm/lần sẽ có cuộc thi ảnh cấp quốc gia về biển, đảo. Ngoài ra, còn nhiều cuộc thi và triển lãm ảnh về biển, đảo do các địa phương, hội nghề nghiệp tổ chức cũng nhận được sự hưởng ứng tích cực của các NSNA trong và ngoài nước.
Ý nghĩa lớn nhất của các cuộc thi và triển lãm ảnh về biển, đảo Tổ quốc là nâng cao tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức về chủ quyền lãnh thổ. Các cuộc thi và triển lãm ảnh về biển, đảo đã cụ thể hóa sinh động chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước là văn học-nghệ thuật đóng góp tích cực bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo. Các NSNA luôn có ý thức chủ động sáng tác về chủ đề biển, đảo và cảm thấy vinh dự, tự hào nếu có tác phẩm đoạt giải bởi cách thức tôn vinh, tổ chức cuộc thi và triển lãm về biển, đảo bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, khách quan.
PV: Bà nhận định như thế nào về hiệu quả, tính lan tỏa của các cuộc thi và triển lãm ảnh nghệ thuật về chủ đề biển, đảo?
NSNA Trần Thị Thu Đông: Hiệu quả và sức lan tỏa của các cuộc thi, triển lãm ảnh về chủ đề biển, đảo được đánh giá tốt từ phía người sáng tạo và tiếp nhận. Hằng năm, Quân chủng Hải quân tạo điều kiện để các NSNA đi đến các điểm đảo, anh chị em đều rất phấn khởi khi được tham gia các đoàn công tác. Những người chưa được đến với quần đảo Trường Sa, nhà giàn sẽ góp công sức, kinh phí tự lập nhóm sáng tác thâm nhập thực tế ở các vùng ven biển để có được những bức ảnh đẹp, mang hơi thở cuộc sống miền biển. Do vậy, mỗi khi các cơ quan tổ chức cuộc thi ảnh về biển, đảo, số lượng tác phẩm gửi về lên tới hàng nghìn tác phẩm.
Mỗi cuộc thi ảnh đều tổ chức triển lãm các tác phẩm được chọn vào vòng triển lãm và đoạt giải. Ban tổ chức cuộc thi ảnh "Biển, đảo quê hương" lần thứ nhất đã lựa chọn địa điểm trưng bày công cộng thu hút đông người xem như Hà Nội, phố đi bộ Nguyễn Huệ (TP Hồ Chí Minh), Đại nội kinh thành Huế, Ninh Bình... Công chúng trong nước và khách du lịch quốc tế dừng lại rất lâu để chiêm ngưỡng những bức ảnh tuyệt đẹp về biển, đảo Việt Nam. Nhiều người ngạc nhiên là đã từng du lịch đến đảo Cô Tô, bờ biển Đà Nẵng, vịnh Xuân Đài,... song họ không hiểu bằng cách nào mà các NSNA lại ghi được những khoảnh khắc phong cảnh đẹp mê hồn, con người hiền hòa, thân thiện khiến họ muốn quay trở lại để khám phá.
PV: Thực tế trong giới nhiếp ảnh vẫn có hiện tượng trùng ý tưởng, thậm chí bắt chước lẫn nhau, sự sáng tạo chưa cao. Vậy để nâng cao chất lượng sáng tác về đề tài biển, đảo, công tác tổ chức sáng tác, tuyển chọn, chấm giải được tiến hành như thế nào, thưa bà?
NSNA Trần Thị Thu Đông: Đúng là trong giới nhiếp ảnh hiện nay có hiện tượng trùng ý tưởng, thậm chí một số ít còn bắt chước lẫn nhau. Điều này có nguyên nhân khách quan là việc các NSNA thường đi sáng tác cùng nhau, tại cùng một vùng biển, điểm đảo nên việc trùng lặp chủ đề, bối cảnh, nhân vật... là không tránh khỏi. Chỉ một số ít người cầm máy non tay, chưa chịu đầu tư sáng tạo hoặc quá ấn tượng với tác phẩm của người đi trước nên mới máy móc bắt chước.
Nhiều chủ đề, nhiều cách thể hiện trong tác phẩm lặp đi lặp lại trong các cuộc thi, do vậy Ban giám khảo sẽ không chấm điểm cao tác phẩm trùng ý tưởng, chủ đề, phong cách của tác phẩm đã đoạt giải trước đó. Thế nên có tác phẩm có cách tiếp cận mới, đề tài mới nhưng chất lượng nghệ thuật không bằng một số tác phẩm chụp tương tự như những tác phẩm đã được triển lãm trước đó, khiến dư luận phàn nàn vì sao nhiều tác phẩm đẹp lại không đoạt giải.
Hội NSNA Việt Nam đã tổ chức thảo luận, tìm hướng khắc phục hiện trạng này bằng nhiều biện pháp như: Tăng cường tập huấn nâng cao tay nghề cho các NSNA; đề nghị các cơ quan, đơn vị hỗ trợ, tạo điều kiện cho các NSNA sáng tác thuận lợi ở những địa điểm khó tiếp cận; yêu cầu thời gian sáng tác tác phẩm phải mới để khuyến khích anh chị em phải chịu khó sáng tạo.
PV: Vừa qua, các cơ quan chức năng đã ra mắt Triển lãm thực tế ảo “Tổ quốc bên bờ sóng”, đáp ứng nhu cầu thưởng thức tác phẩm mới, hiện đại, phù hợp với giới trẻ. Xin bà cho biết một số dự định tiếp theo để phong trào sáng tác cũng như quảng bá nhiếp ảnh về biển, đảo Tổ quốc tiếp tục có những chuyển biến tích cực?
NSNA Trần Thị Thu Đông: Hội NSNA Việt Nam trong thời gian tới sẽ tiếp tục duy trì việc mở các trại sáng tác, tổ chức các chuyến đi thực tế để thúc đẩy phong trào sáng tác nhiếp ảnh về biển, đảo. Do tiềm lực hạn chế nên Hội ý thức được những hỗ trợ như hiện nay cũng khó bù đắp được công sức, chi phí mà các NSNA say nghề, đam mê sáng tạo bỏ ra. Cho nên, thời gian tới, Hội sẽ chủ động xã hội hóa một số hoạt động, tăng cường kết nối với các ban, bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp hỗ trợ các NSNA tìm đầu ra cho tác phẩm, tái tạo sức lao động.
Thời gian tới, Hội sẽ xây dựng một không gian sáng tạo và triển lãm ảnh nghệ thuật Việt Nam; trong đó chúng tôi rất mong muốn tạo ra một sàn giao dịch, kết nối để thương mại hóa các tác phẩm, trong đó có tác phẩm về biển, đảo. Nguồn ảnh qua các cuộc thi biển, đảo là rất lớn và nhu cầu sử dụng hình ảnh của các tổ chức, cá nhân cũng rất cao. Thực tế chứng minh, nhiều vùng biển, đảo được du khách biết đến và thực hiện những chuyến du lịch là thông qua những bức ảnh đẹp mà các nhà nhiếp ảnh sáng tạo nên. Tác phẩm nhiếp ảnh về biển, đảo bên cạnh giá trị tuyên truyền nhiệm vụ chính trị còn có hiệu quả kinh tế cao, mấu chốt là làm sao để kết nối, khai thác hiệu quả.
Hội NSNA Việt Nam sẽ đề xuất với Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức triển lãm cuộc thi ảnh cấp quốc gia “Tổ quốc bên bờ sóng” ở nhiều địa phương, nhất là tại 28 tỉnh, thành phố ven biển. Bên cạnh những địa điểm mà Ban Tuyên giáo Trung ương lựa chọn, đề nghị các địa phương tổ chức triển lãm tại địa điểm công cộng sẽ tăng hiệu quả tuyên truyền đến đông đảo công chúng.
PV: Trân trọng cảm ơn bà!
