Theo lời kể của các bậc cao niên làng Thanh Nộn, Đình Thượng được xây dựng cách đây khoảng 13 thế kỷ, mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Lý. Không chỉ là trung tâm sinh hoạt văn hóa và tín ngưỡng của cộng đồng, Đình Thượng còn từng là nơi diễn ra nhiều hoạt động cách mạng quan trọng trong thời kỳ kháng chiến, ghi dấu ấn lịch sử oai hùng của làng.
Ngày 22/3/1993, Đình Thượng được Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin cấp Bằng công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa theo Quyết định số 57 ngày 18/1/1993, số danh mục 1164. Khi đó, di tích thuộc xã Thanh Sơn, huyện Kim Bảng, tỉnh Nam Hà cũ (nay là làng Thanh Nộn, phường Lý Thường Kiệt, tỉnh Ninh Bình).
Theo truyền sử, Tương Bình Đại Vương Nguyễn Công Khôi sinh ngày 6/5 năm Giáp Thân, vào thế kỷ VI, tại làng Thanh Non, tổng Quyển Sơn, phủ Lỵ Nhân (nay là làng Thanh Nộn). Ngài là người có sức vóc cường tráng, tinh thông võ nghệ và giàu lòng yêu nước. Năm 17 tuổi, Ngài được vua Lý Nam Đế triệu vào triều phụng sự đất nước.
Trong bối cảnh đất nước đứng trước họa xâm lăng, giặc nhà Lương hai lần kéo quân sang xâm chiếm bờ cõi, với tài thao lược quân sự xuất chúng và tinh thần yêu nước kiên trung, Ngài đã cùng nhân dân anh dũng đứng lên đánh bại quân thù, lập nên nhiều chiến công hiển hách, góp phần bảo vệ non sông gấm vóc. Ghi nhận công lao to lớn ấy, nhà vua đã sắc phong Ngài tước hiệu Tương Bình Đại Vương.
Không chỉ là một vị tướng tài ba nơi trận mạc, Ngài còn là người luôn một lòng vì dân, vì nước. Với tấm lòng nhân hậu và đức độ bao dung, Ngài chăm lo đời sống nhân dân, giúp đỡ những người nghèo khó, thiếu thốn gạo tiền, nông cụ sản xuất; đồng thời thực thi chính sách miễn giảm thuế khóa, giúp dân vơi bớt nhọc nhằn. Nhờ ân đức và sự che chở của Ngài, nhân dân trong vùng được sống trong cảnh yên bình, no ấm, lòng người gắn bó, tin yêu.
Năm 573, Ngài tạ thế vào giờ Ngọ, ngày 10 tháng Giêng tại Long Biên, Hà Nội, hưởng dương 49 tuổi. Để tưởng nhớ công lao và đức độ của Ngài, nhà vua đã sắc phong Ngài làm Thành hoàng làng, còn nhân dân làng Thanh Nộn lập đền thờ phụng, hằng năm tổ chức lễ giỗ vào ngày 10 tháng Giêng.
Về lễ lập sinh từ, nhà vua đã chuẩn cho làng Thanh Nộn, hằng năm từ ngày 4 đến ngày 6 tháng 11 âm lịch, nhân dân trong làng tổ chức lễ hội kỷ niệm nơi sinh từ của Ngài ( Lễ Khánh hạ).
Phát huy truyền thống tốt đẹp “uống nước nhớ nguồn”, tôn vinh công đức của tiền nhân, lễ hội Khánh Hạ Đình Thượng, làng Thanh Nộn, không chỉ bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với Tương Bình Đại Vương Nguyễn Công Khôi, mà còn là biểu tượng sinh động của đời sống văn hóa tâm linh, mang đậm bản sắc truyền thống của cộng đồng địa phương.
Lễ hội năm nay là dịp để nhân dân trong làng cùng du khách thập phương cảm nhận sâu sắc hơn những giá trị văn hóa truyền thống quý báu, khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần tự lực, tự cường; đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa của dân tộc.
Các nghi thức tâm linh như rước kiệu, dâng hương…được tổ chức trang nghiêm, thành kính, thu hút sự tham gia đông đảo của nhân dân ở nhiều lứa tuổi, tạo nên không gian lễ hội linh thiêng, giàu bản sắc văn hóa và ý nghĩa nhân văn sâu sắc.
Một số hình ảnh đặc sắc lại Lễ hội Khánh hạ Đình Thượng làng Thanh Nộn:
.jpg)
