Khi AI bước vào khung hình: Tương lai nào cho nhiếp ảnh?

Khi trí tuệ nhân tạo đang dần xâm nhập vào nhiếp ảnh

Trí tuệ nhân tạo đã xuất hiện trong nhiếp ảnh từ lâu, dưới dạng các thuật toán nhận diện khuôn mặt hay tối ưu hóa màu sắc trên smartphone. Nhưng hiện tại, nó đã tiến xa hơn rất nhiều. Những chiếc máy ảnh mirrorless cao cấp từ Canon, Sony, Nikon giờ đây có thể tự động bắt nét vào mắt chủ thể bằng công nghệ Eye-AF dựa trên học máy, đảm bảo độ sắc nét ngay cả khi nhân vật di chuyển.

Trong khi đó, các phần mềm hậu kỳ như Adobe Lightroom, Skylum Luminar, Topaz Labs cũng ngày càng thông minh hơn. Chỉ cần vài cú nhấp chuột, AI có thể nhận diện lớp ảnh, điều chỉnh ánh sáng, làm mịn làn da, thậm chí phục chế những bức ảnh cũ một cách thần kỳ.

Theo thống kê từ tạp chí công nghệ PetaPixel, hơn 65% nhiếp ảnh gia thương mại đã sử dụng ít nhất một công cụ AI trong quá trình xử lý ảnh của họ. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn mở ra nhiều cách tiếp cận mới với nhiếp ảnh chuyên nghiệp.

Những bức ảnh bước ra từ... số 0

Nếu AI chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ chụp và chỉnh sửa, có lẽ nó vẫn chưa gây ra quá nhiều tranh cãi. Nhưng Generative AI – các mô hình như DALL·E, Midjourney, Stable Diffusion – đã tiến xa hơn: tạo ra những bức ảnh từ con số 0. Không cần một khung cảnh thật, không cần một nhiếp ảnh gia bấm máy, AI chỉ cần một đoạn mô tả văn bản (promt) để vẽ nên một thế giới hoàn toàn mới.

Có thể thấy, trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách mà các công ty quảng cáo tạo ra hình ảnh. Thay vì thuê nhiếp ảnh gia, họ có thể nhờ AI tạo ra những bức ảnh hoàn hảo theo yêu cầu, tiết kiệm thời gian và chi phí đáng kể. Theo Statista, thị trường ảnh stock đang chững lại vì ngày càng nhiều doanh nghiệp tự tạo ảnh bằng AI thay vì mua ảnh từ các thư viện có sẵn.

Nhưng bên cạnh những lợi ích này, Generative AI cũng đặt ra nhiều thách thức lớn, đặc biệt là với nhiếp ảnh báo chí và tư liệu lịch sử. Khi AI có thể tạo ra những bức ảnh giả mạo nhưng chân thực đến mức khó phân biệt, câu hỏi về tính xác thực của hình ảnh trong kỷ nguyên số trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Vùng xám giữa câu chuyện bản quyền và đạo đức

AI học từ hàng triệu bức ảnh có sẵn trên Internet, nhưng phần lớn trong số đó đều thuộc về nhiếp ảnh gia hoặc các đơn vị sở hữu bản quyền. Câu hỏi đặt ra: AI có đang sử dụng trái phép những tác phẩm này để tạo ra sản phẩm mới?

Tại châu Âu và Mỹ, nhiều nhiếp ảnh gia đã khởi kiện các công ty phát triển AI vì sử dụng ảnh của họ để huấn luyện mô hình mà không xin phép. Tuy nhiên, ranh giới pháp lý ở lĩnh vực này vẫn chưa rõ ràng. Ở Việt Nam, Luật Sở hữu trí tuệ chưa có điều khoản cụ thể về các tác phẩm do AI tạo ra, càng khiến vấn đề trở nên phức tạp hơn.

Một số chuyên gia đề xuất gắn nhãn cho ảnh có sự can thiệp của AI, nhằm đảm bảo tính minh bạch và giúp người xem không bị đánh lừa. Nhưng liệu điều này có khả thi khi Generative AI ngày càng hoàn thiện và khó phân biệt với ảnh thật?

AI có thay thế nhiếp ảnh gia không?

Nhiều người lo ngại rằng sự phát triển của AI sẽ khiến nghề nhiếp ảnh mất đi vị thế. Tuy nhiên, điều này có lẽ chỉ đúng với những lĩnh vực như ảnh quảng cáo hay thiết kế đồ họa, nơi AI có thể tạo ra hình ảnh nhanh chóng mà không cần con người can thiệp quá nhiều.

Nhưng trong nhiếp ảnh nghệ thuật và báo chí, AI vẫn khó lòng thay thế được vai trò của con người. Khoảnh khắc thực tế, cảm xúc và góc nhìn nghệ thuật vẫn là những điều mà máy móc khó có thể sao chép.

Dù AI có thể chỉnh sửa ảnh cũ, nhưng nó không thể tự mình đứng giữa một quảng trường đông đúc, chờ đợi ánh sáng hoàn hảo để bấm máy. Nó cũng không thể cảm nhận được sự khắc khoải của một người mẹ nhìn theo chuyến tàu rời ga, hay giọt nước mắt của một vận động viên sau chiến thắng lịch sử.

Điều này có nghĩa là gì? AI sẽ không làm mất đi nhiếp ảnh, mà nó buộc những người đam mê nhiếp ảnh phải linh hoạt hơn, sáng tạo hơn, và biết cách tận dụng công nghệ để nâng cao tay nghề của mình.

Tương lai nào cho nhiếp ảnh?

Không thể phủ nhận rằng AI đang làm thay đổi cách chúng ta tạo ra và sử dụng hình ảnh. Nhưng nhiếp ảnh vẫn là câu chuyện của con người, của những trải nghiệm thật, của những khoảnh khắc không thể lập trình.

AI sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng, nhưng thay vì thay thế nhiếp ảnh gia, nó sẽ trở thành một công cụ để giúp họ làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn. Câu hỏi không phải là "AI có giết chết nhiếp ảnh không?" mà là "Chúng ta có biết cách tận dụng AI để phát triển nhiếp ảnh hay không?"

Và trong bức tranh tương lai ấy, có lẽ vẫn sẽ có những nhiếp ảnh gia sẵn sàng chờ đợi hàng giờ chỉ để bắt được khoảnh khắc hoàn hảo - một khoảnh khắc mà không thuật toán nào có thể tạo ra.