Những khoảnh khắc nơi "ốc đảo" Cói Hồng Lam

Thôn Hồng Lam, xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân - Hà Tĩnh (nay thuộc xã Nghi Xuân - tỉnh Hà Tĩnh, được sáp nhập từ các đơn vị hành chính: Thị trấn Xuân An và các xã Xuân Giang, Xuân Hồng, Xuân Viên, Xuân Lĩnh) nằm giữa dòng sông Lam, bốn bề bao quanh bởi nước. Từ cầu Bến Thủy nhìn về phía Bắc ta có thể thấy một “ốc đảo” ngát xanh màu cói. Thôn Hồng Lam hiện có khoảng trên 150 hộ dân, thì có gần 100 hộ làm nghề cói. Trong tổng số 145 ha đất sản xuất thì có 50 ha trồng cây cói. Đây cũng là cây trồng mang lại nguồn thu nhập lớn cho nhiều hộ dân.

Theo người dân địa phương cho biết: Nghề trồng cói ở đây có khoảng trên dưới 50 năm là nghề truyền thống , do thổ nhưỡng ở đây rất thích hợp với cây cói, năng suất bình quân khoảng 500-700 kg/sào (12 tấn/ha), nếu trình độ thâm canh và đầu tư cân đối đạm, lân, kali thì cho năng suất cao, giảm sâu bệnh, sợi cói trắng bóng hơn. Trồng cói có thuận lợi chỉ trồng 1 lần và thường xuyên làm cỏ, bón phân đạm là cây phát triển cho thu hoạch trong nhiều năm. Nếu thời tiết thuận lợi, không ảnh hưởng của lụt bão, sản phẩm cói thành phẩm đẹp, chất lượng tốt thì cho thu nhập khá, gấp hai lần so với trồng lúa.

Nghề trồng cói ở đây có truyền thống, cây cói ở đây chất lượng, năng suất khá, nhưng người dân chủ yếu là sản xuất nguyên liệu thô bán cho thương lái, nên giá trị kinh tế còn rất khiêm tốn. Cây cói thân cỏ, mọc thành cụm, được xem như là cây công nghiệp bởi thân cây được sử dụng chủ yếu để làm chiếu, thảm, túi, mũ, trang trí nội thất... Trong y học dân gian, các phần của cây như: thân rễ có thể sử dụng làm thuốc chữa một số bệnh như giảm đau, chữa vết thương, bí tiểu tiện, tích báng bụng, đau bụng, tiêu hóa kém và các tác dụng kháng vi khuẩn.

Nghề trồng cói cũng là nghề thu nhập chính của người dân nơi đây, song việc bám trụ với làng chủ yếu là người già, trẻ em, thanh niên lớn lên được học hành chu đáo đều đi làm ăn xa..

Mùa thu hoạch cói, tập trung trung từ tháng 5, 6, 7 âm lịch, thời tiết thuận lợi có thể kéo dài đến tháng 9. Trong nghề làm nông thì trồng cói khá vất vả, mùa thu hoạch tiết trời nắng nóng, tất cả mọi công đoạn thu hoạch, phơi cói diễn ra ngay trên đồng.

Trời nắng nóng, bà con phải dựng những chòi bạt để tiến hành chẻ cói. Đặc biệt nhất là sau khi cắt cói xong vận chuyển lên bờ phải chẻ cói. Công việc này cần người khỏe mạnh, kỹ năng điêu luyện, kéo cói phải thẳng, để không bị mất gốc hay ngọn. Cói sau khi chẻ xong được phơi từ 2 - 3 ngày nắng lên màu đẹp sáng và vận chuyển về nhà chờ thương lái đến mua.

Cây cói ở Hồng Lam được nhiều người ưa chuộng và sử dụng nhờ những tính chất đặc thù và đã làm nên thương hiệu cho vùng ốc đảo này. Mỗi năm, người dân ở vùng này xuất bán 400 - 500 tấn cói. Trước đây, cói phải được phân loại trước khi bán nhưng hiện nay các thương lái mua ngang, giảm bớt công đoạn cho người dân. Cói là cây trồng chủ lực của bà con nông dân “ốc đảo” Hồng Lam, là nguồn thu nhập chính trên vùng đất này.

Nghề trồng cói măc dầu vất vả nhưng hiệu quả mang lại so với nghề trồng lúa thì năng suất gấp đôi nên mang lại thu nhập khá cho bà con. Dẫu biết khó khăn vất vả nhưng trong điều kiện sản xuất nông nghiệp tại “ốc đảo” độc lập thì cói vẫn đang là loại cây trồng thế mạnh. Nhiều hộ dân ở thôn Hồng Lam vẫn gắn bó với nghề trồng cói không chỉ đảm bảo sinh kế mà còn có cách để bảo vệ duy trì loại cây trồng truyền thống bản địa, tập quán sản xuất riêng của vùng đất sông nước mặn lợ, nơi cuối dòng Sông Lam.