Lễ hội Đền ông Hoàng Mười năm 2023 được tổ chức vào hai ngày 21-22/11(tức 9 và 10/10 Âm lịch). Để giữ gìn và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, huyện Hưng Nguyên đã xác định Lễ hội Đền ông Hoàng Mười là điểm nhấn văn hóa, du lịch tâm linh, thu hút du khách thập phương tới tham quan, chiêm bái.
Đền được xây dựng từ thời hậu Lê (1634) thờ vị thần chính là ông Hoàng Mười. Ngoài ra trong đền còn thờ các vị phúc thần đặc tiến phụ Quốc Thượng tướng Quân Nguyễn Duy Lạc, một vị tướng triều Lê, quê ở làng Xuân Am, xã Hưng Thịnh (Hưng Nguyên - Nghệ An); Thờ Song Đồng Ngọc Nữ và hệ thống Đạo Mẫu tứ phủ mà đứng đầu là Mẫu Liễu Hạnh.
Toàn bộ kiến trúc của đền ông Hoàng Mười mang dáng dấp kiến trúc thời Nguyễn với hệ thống gỗ được chạm trổ công phu, phản ánh được nét tư duy sáng tạo, sự tài hoa của nghệ nhân xứ Nghệ. Đền ông Hoàng Mười hiện còn lưu giữ nhiều hiện vật quý có giá trị lịch sử. Đặc biệt hiện nay còn lưu giữ 21 sắc phong, bản thần tích chữ Hán và hệ thống tượng pháp có giá trị lịch sử và thẩm mỹ. Với địa thế cảnh quan đẹp, sông nước hữu tình. Trước mặt Đền là dòng sông Lam, bao quanh là sông Cồn Mộc, bên kia sông Cồn Mộc là núi Dũng Quyết và Phượng Hoàng Trung Đô với những dấu tích lịch sử. Đền ông Hoàng Mười còn nổi tiếng linh thiêng và có ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân địa phương.
Tương tuyền rằng, ông Hoàng Mười có nguồn gốc rõ ràng ở làng Xuân Am, Tổng Yên Trường, Phủ Hưng Nguyên gắn với ngôi đền thờ ông tại xã Hưng Thịnh, Hưng Nguyên. Và nơi đây, ông Hoàng Mười được nhân thế hóa với tích: Hoàng Mười con thứ 10 của vua cha Bát Hải Đại vương ở hồ Động Đình. Sau khi trở thành vị thần của đạo Mẫu, ông được thiên giới cho cai quản vùng đất Nghệ An với một bản lý lịch thân thế đầy đặn tương đồng với sự hóa thân của các nhân vật có thật như: Lê Khôi, Lý Nhật Quang Nguyễn Duy Lạc. Đây là những nhân vật lịch sử xứ Nghệ hoặc gắn bó với xứ Nghệ có những công trạng, tính cách tương tự như ông Hoàng Mười gắn với phong thái của người Nghệ kiên cường, thông minh và không kém phần hào hoa, phong nhã. Dù hóa thân là ai hình tượng Quan Hoàng Mười vẫn rất gần gủi, gắn bó được Nhân dân xứ Nghệ ngưỡng mộ, tôn vinh.
Lễ hội Đền ông Hoàng Mười năm 2023, được tổ chức khá bài bản từ các hoạt động văn hóa, tâm linh truyền thống như: Lễ mộc dục, lễ khai quang, lễ rước sắc, lễ yết cáo, lễ đại tế và lễ tạ. Phần hội với nhiều họat động văn hóa thể thao như bóng chuyền nam, nữ của các xã, thị trấn trong huyện; đua thuyền trên sông Mộc của 3 xã Xuân Lam, Long Xá, Hưng Lợi.
Đặc biệt năm nay, Đêm khai hội được huyện Hưng Nguyên chuẩn bị công phu với màn trống hội và xây dựng chương trình sử thi gồm 3 phần: Đất thiêng mỏ hạc Linh từ; Đức Thánh giáng trần và hào khí quê hương và thả đèn hoa đăng trên sông Mộc nhằm cầu cho quốc thái dân an, đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của người dân cùng du khách. Ngoài ra, còn có các gian trưng bày sản phẩm đặc trưng, sản phẩm làng nghề, sản phẩm OCOP của Hưng Nguyên.
Tại Lễ hội năm nay, Ban Tổ chức phối hợp với nhà thiện nguyện tổ chức lễ trao 300 suất quà, 10 suất học bổng cho học sinh, hỗ trợ xây mới 10 nhà ở; Trao 10 xe máy cho các hộ gia đình và 100 xe đạp cho học sinh đến trường. Tổng trị giá quà trao cho các đối tượng 1 tỷ 423 triệu đồng. Những hình ảnh về hoạt động Lễ Hội Đền ông Hoàng Mười năm 2023.
